Windykacja roszczeń wynikających z niewykonania bądź nienależytego wykonania umów jest obecnie bardzo częstym zjawiskiem. Przedsiębiorcy często określają kwotę swojego roszczenia przyjmując dowolnie wybraną przez siebie wartość, bez poparcia jej stosownymi dowodami. Z uwagi na skalę tego zjawiska warto pokrótce przypomnieć zasady kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej oraz warunki prawidłowego zastrzeżenia kary umownej.

Odpowiedzialność kontraktowa określona została w przepisie art. 471 k.c. Zgodnie z przedmiotowym przepisem „Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.”. Na tej podstawie można żądać zapłaty odszkodowania od kontrahenta. Skąd jednak wiadomo jaka kwota będzie właściwa? Jak ustalić wartość odszkodowania? Najprościej rzecz ujmując wysokość odszkodowania odpowiada wartości szkody, którą dany podmiot poniósł na skutek nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązania przez drugą stronę. Dochodząc swojego roszczenia poszkodowany musi wykazać związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy wynikłą szkodą a działaniem/zaniechaniem zobowiązanego, a także wartość poniesionej szkody. Oznacza to, że kwota odszkodowania nie może zostać określona w sposób dowolny i musi być ona odpowiednio udowodniona. Odszkodowanie ma na celu naprawę powstałej już szkody, a nie wzbogacenie się uprawnionego, o czym często się zapomina.

Natomiast kara umowna jest roszczeniem wynikającym bezpośrednio z umowy zawartej pomiędzy stronami. Musi być ona zastrzeżona w sposób precyzyjny i jasny. Klauzula umowa musi wskazywać na zobowiązanie, którego niewykonanie lub nienależyte wykonania spowoduje powstanie uprawnienia do naliczenia kary umownej, a także precyzyjną wartość kary umownej. Musi być ona możliwa do ustalenia już w chwili zawierania umowy. Wszelkiego rodzaju postanowienia, które nie pozwalają na precyzyjne określenie wysokości kary umownej mogą zostać uznane za nieważne. W tym miejscu podkreślić także należy, że zgodnie z przepisem art. 484 § 1 k.c. prawidłowo zastrzeżoną karę umowną można naliczyć bez względu na wysokość poniesionej szkody. Pamiętać jednak należy, że funkcją kary umownej w głównej mierze jest naprawienie szkody, a nie wzbogacenie się uprawnionego.

Pamiętać należy, że zgodnie z regulacją kodeksu cywilnego, żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Oznacza to, że sam fakt zastrzeżenia kary umownej nie wyklucza możliwości dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. Jest to jednak kwestia zależna od woli stron. Zatem warto mieć ją na uwadze przy ustalaniu treści zawieranej umowy.